U potkozarskom selu Kijevci, blizu Gradiške, počela je dugo planirana obnova manastira Karanovac. To je veliki događaj za Potkozarje, za Republiku Srpsku i cijeli srpski narod, rekao je episkop banjalučki Jefrem, prilikom početka obnove, koju je on blagoslovio.

Dugogodišnja arheološka istraživanja u selu Gornji Kijevci kod Gradiške, potvrdila su postojanje nekadašnjeg srednjovjekovnog manastira iz perioda Stefana Dragutina iz loze Nemanjića.

Smješten je ispod planine Kozare u dolini rijeke Lubine, na ravničarskom kompleksu njiva pod nazivom Karanovac, kazao je za Srpskainfo arheolog Bojan Vujinović, gradski menadžer i doskorašnji direktor Zavičajnog muzeja.

Manastir se prvi put pominje u Bosanskoj vili iz 1886. godine, kada se navodi da se u manastiru služilo do nekog ,,rata sa Turcima”, podsjeća Vujinović.

– Manastir je u arheološkom smislu evidentiran tek 1955. godine, kada je pronađen materijal iz vremena praistorije, rimskog perioda i srednjeg vijeka, a prva arheološka istraživanja, kojim je rukovodio Milan Đurđević, izvršena su 2004. godine – izjavio je Vujinović.

Manastir je prvobitno sagrađen kao jednobrodna sakralna građevina pravougaone osnove sa polukružnom apsidom na istoku, kojoj je kasnije dograđena priprata na zapadu. Građena je od kozaračkog kamena, povezanim krečnim malterom, te krovom od drvenih dasaka, takozvane šindre.

– U ovom pravoslavnom srednjovjekovnom manastiru pronađen je najstariji i najzapadniji ćirilični natpis iz 1301. godine, kada se pominje pop manastira Lomnice, koji vrši službu u manastirskoj crkvi u Kijevcima. Unutar ovog manastira pronađene su i freske, koje se sa sigurnošću mogu dovesti u vezu sa srpsko-vizantijskim stilom, te se lako mogu prepoznati po bjeličatim krugovima na draperijama sveštenika, koji zapravo imitiraju bisere – kaže arheolog Vujinović koji nekoliko godina, zajedno sa grupom saradnika, intenzivno radi na istraživanju Karanovca i šire lokacije, poznate među lokalnim stanovništvom kao manastirište.

– Na ovom lokalitetu pronađena je i nekropola, sa velikim brojem mramora na kojima susrećemo glagoljične natpise. Jedan od njih, sa glagoljičnim natpisom, sa muškim imenom u dativu – Radinu, dovodi se u vezu sa periodom od 11. do 12. vijeka, te i ako iz relativno kasnog vremena, ide u prilog ćirilo-metodskoj tradiciji – pojašnjava Vujinović iznoseći mnoštvo dokaza o burnom životu u manstiru Karanovac koji sada, poslije nekoliko vijekova ponovo vaskrsava. Arheološko istraživanje ovog lokaliteta počelo je prije desetak godina, kada je Zavičajni muzej iz Gradiške odlučio da pokrene obimne poslove i utvrdi nove činjenice o postojanju i životu manastira. Pronađeni su srebrne naušnice, rimski novčići, fibula (kopča) od bronze, rimska narukvica od staklene paste, pojasna kopča od gvožđa, ekseri od gvožđa, te velika količina rimske i srednjovjekovne keramike.

– U unutrašnjosti manastirske crkve istražen je drugi sloj sahranjivanja, pronađen veći broj djelimično uništenih skeleta postavljenih karakteristično za hrišćanski način sahranjivanja. Tokom istraživanja manastirske crkve u u oltarskom dijelu takođe je pronađena rimska keramika, pa se može pretpostaviti da je ovaj objekat korišten kao kasnoantička, odnosno ranohrišćanska bazilika – kaže arheolog Bojan Vujinović. Potpuno je sigurno, dodaje on, da je manastirska crkva korištena u kasnom srednjem vijeku, u periodu od 13. do sredine 16. vijeka. Još jedan zanimljiv natpis iz druge polovine 14. vijeka, ,,to jeste Mileta Stojić”, pronađen ovdje, navodi na zaključak da je ispod nadgrobne ploče sahranjen dječak sa jasnim imenom i prezimenom.

– To je zapravo najstarije poznato ime i prezime iz Potkozaraja, koje sa sigurnošću možemo potvrditi, a zanimljivo je da i danas na ovom terenu ima Stojića i Stojnića, – podsjeća Vujinović. Ovaj arheološki lokalitet zanimljiv je svakako jer se na njemu mogu sagledati najmanje dva milenijuma kulturne baštine. Tu je pored srednjovjekovnog manastira i nekropole pronađena rimsko poljoprivredno imanje, vila rustika iz vremena od prvog do četvrtog vijeka, te dvije crkve brvnare iz turskog perioda, iz vremena druge polovine 16. i 19. vijeka. Završetak obnove kompleksa, na mjestu gdje su prve bogomolje izgrađene prije dva milenijuma i koje svjedoče o nastanku i razvoju srpske istorije i kulturne baštine, planiran je do 2025. godine.Gradska uprava je inicijator gradnje budućeg manastira, te je otkupila zemljište i stvorila druge pretpostavke za gradnju. Ova uprava takođe je izradila projekte pristupne saobraćajnice, mosta i regulacije rijeke Lubine, pronašla partnere u realizaciji navedene infrastrukture. Dugujemo neizmjernu zahvalnost javnim preduzećima „ Autoputevi“ Republike Srpske, „Putevi“ Republike Srpske i ,,Vode Srpske”, čiji su predstavnici razumjeli i shvatili cilj ovog važnog posla, odnosno obnovu manstira, kazao nam je Zoran Adžić, gradonačelnik Gradiške.

– Svakako je najvažnija karika Banjalučka eparhija na čelu sa njegovim preosveštenstvom, gospodinom Jefremom, episkopom banjalučkim koji je obezbijedio projekte manastirskog kompleksa, manastirske crkve, manastirskih konaka i drugih objekata, koji se grade neposredno uz nekadašnji srednjovekovni manastir. Nadamo se da će za nekoliko godina vaskrsnuti ova pravoslavna svetinja na radost Gradiške i svih njenih starnovnika, pravoslavnih naših vjernika i stanovništva Kozare i Potkozarja ali i cijelog regiona – naglašava Adžić.

Arheološki park

U okviru budućeg manastira u Kijevcima, pored crkve i manastirskih konaka, biće prezentovan arheološki park, nacionalni spomenik BiH, a sadrži srednjovjekovnu manastirsku crkvu sa nekropolom, rimsko poljoprivredno imanje i dvije crkve brvnare iz turskog perioda, kazao je za Srpskainfo Bojan Vujinović.

On naglašava da je planiran i muzej u sklopu manastirskih konaka, gdje će biti izloženi najznačajniji eksponati, pronađeni kroz arheološka istraživanja u posljednjih dvadesetak godina. Ti eksponati će ispričati priču o ovom lokalitetu i o identitetu srednjovekovnog pravoslavnog stanovništva na ovom području.

Turizam

Lokalitet Karanovac biće dio prve interpretativne rute u BiH pod nazivom ,,Put meda i Rimljana”, gdje će svi posjetioci moći putem digitalnih info tabli sagledati trodimenzionalne modele nekadašnjih objekata, pročitati o svim detaljima, a pri tome biti i dio ove turističke priče i biciklističkih staza, precizirali su u Turističkoj organizaciji Gradiška koja ima veoma aktivnu ulogu na obnovi manastira i osmišljavanju sadržaja.

Na Lubini, preko koje je izgrađen most a u toku regulacija rijeke, planirano je i šetalište u dužini od 2,5 kilometara, te uvezivanje poljuprivrednih gazdinstava, odmarališta i planinarskih domova kroz gastronomiju i adrenalinski turizam, potvrdila je Valentina Perić, direktor gradiške Turističke organizacije.

srpskainfo.com

0