Centar za srpske studije iz Banjaluke, čija izdanja su nedavno predstavljena u nekoliko gradova Republike Srpske i Srbije među kojima je i Gradiška, objavio je 35 knjiga i osam brojeva časopisa “Srpski pregled” na temu duhovne tradicije, jezika i književnosti te nacionalnog identiteta.

Osnovna zamisao Centra osnovanog pre pet godina, kaže Duško Pevulja, profesor i priređivač navedenih izdanja, bila je pokretanje glasila u kome bi se na kompetentan način raspravljalo o važnim pitanjima srpske duhovne tradicije, jezika i književnosti te uopšte nacionalnog identiteta, iz perspektive savremenog trenutka.

-Orjentacija nam je savremenost ali i sve što je vredno iz prošlosti a neopravdano zapostavljeno. Tematske zbornike posvetili smo Ljubomiru Nediću, Savi Mrkalju, Svetozaru Ćoroviću i Gojku Đogi. U posebnim knjigama predstavili smo delove opusa Gavrila Stefanovića Venclovića, Nikanora Grujića, Vase Živkovića, Isaije Mitrovića i Slobodana Jovanovića – kazao je Pevulja za “EuroBlic” podsetivši da je Centar za srpske studije, krajem 2016. godine, zajedno sa njim osnovala grupa univerzitetskih profesora i književnih stvaralaca, Rajko Popović, Zoran Kostić i Zoran Arsović.

-Ukratko, hteli smo ostaviti trag o našem, po mnogim osobenostima zanimljivom i bremenitom vremenu. Ideja nam je bila da okupljamo saradnike sa celog našeg jezičkog i etičkog područja, prvake naše kulture, da sve što radimo, što objavljujemo u časopisu i drugim izdanjima, bude izrazito nacionalno u najplemenitijem smislu – rekao je Pevulja. On naglašava da su i u izdanjima zastupljeni autori iz Srpske, Srbije, Hrvatske, iz drugih područja gde su Srbi utisnuli nacionalni pečat.

-Možda najvažnije što smo uradili je prvi srpski i južnoslovenski književni časopis „Slaveno-srpski magazin“, koji je pre dva i po veka štampan u Veneciji i do sada, nije preveden na srpski jezik. To je dragulj našeg jezika, kulture i umetnosti. Takođe izdvajam, „Srpsku knjigu Stojana Novakovića“, prvi put objavljenu pre 120 godina. Ponovo smo je štampali zato što je Stojan Novaković jedan od naših najznačajnijih intelektualaca, utemeljivač Srpske književne zadruge – naglašavaju u Centru za srpske studije koji je, na prečac postao važan faktor i izdavač nacionalnog štiva. Među njihovim primarnim ciljevima takođe je snažnije povezivanje srpskog nacionalnog i etičkog prostora, na šta je pre gotovo jednog veka ukazao Stojan Novaković.

-On je 1930. godine napisao knjigu o našem ključnom problemu, aktuelnom i u ovo vreme, a to je neuvezanost srpskog nacionalnog i etičkog prostora. Novaković je zaključio da je lakše dobiti knjigu iz Francuske ili Nemačke nego li iz srpskih oslobođenih predela. Problem nepostojanja književnog i kulturnog saobraćaja aktuelan je i danas – smatra Duško Pevulja podsetivši da „uprkos paralelnim vezama, suštinske veze ni sa Srbijom a takođe sa Crnom Gorom i Hrvatskom ne postoje“. Srpskih izdavača iz ovih zemalja kod nas u Republici Srpskoj nema ni deset odsto a iz Hrvatske ni pola od toga. Zato smo, planirali, kategoričan je Pevulja, Okrugli sto o saradnji u sferi kulture. Oblikujući izdavački koncept i izdanja, kaže Pevulja, trudili smo se da obratimo pažnju na neopravdano izostavljene i zaboravljene stvaraoce iz naše tradicije, da obeležimo velike godišnjice te predstavimo savremeno književno i filozofsko stvaralaštvo.

Srpski pregled

Sredinom 2017. godine objavljen je prvi broj časopisa za filologiju, filozofiju, umetnost i nauku “Srpski pregled”. Kratko vreme, 1895. godine, već je izlazilo glasilo pod ovim imenom. Pokretač i urednik “Srpskog pregleda”, s kraja devetnaestog veka, bio je znameniti srpski književni kritičar Ljubomir Nedić, a časopis je, i ako kratkovek, ostavio zapažen trag u srpskoj književnoj periodici i najavio moderna i uticajna glasila, mostarsku “Zoru” i beogradski “Srpski književni glasnik”.
Izdanja

Centar za srpske studije objavio je zbirku vinske poezije Zdravka Miovčića i obnovio izdanje prve pesničke zbirke Đorđa Sladoja. Iz oblasti filozofije objavili su knjige ruskog filozofa Sergeja Horužija te srpskih autora, Danila Baste i Zorana Arsovića. U izdavačkoj profilisale su se četiri biblioteke, Filologija, Filozofija, Posebna izdanja i Lik prošlosti.

Milan Pilipović

0